نحوه طراحی نقشه فرش
نحوه طراحی نقشه فرش
از روزگاران گذشته تا کنون، فرش ایرانی آیینه تمام نمایی فرهنگ و هنر اصیل ایران بوده است این هنر و صنعت با همه زیبائیها و ظرافت طرح، بافت و رنگ، آنچنان در عرصه جهانی شناخته شده دارای اعتبار است که هم به عنوان سمبل هنر ایران شناخته شده و هم اولین کالای صادراتی غیر نفتی کشور به شمار میرود. برای حفظ این موقعیت و ارتقاء آن باید دستاندرکاران تولید فرش به موارد اساسی تولید توجه نمایند. میدانیم که مهمترین عوامل تولید فرش عبارتند از: طراح، نقشه کش، بافنده و پرداختکار است که باید همگی در یک تلاش با هدف و با برنامه و با یک مدیریت قوی کار تولید فرش را انجام دهند از جمله مهمترین مراحل تولید فرش که جنبه زیر بنایی دارد مرحله نقشه کشی است. زیرا اغلب بافندهها، هنر خلاقیت خود را با استفاده از نقشههای اصیل، زیبا و بدون عیب به نمایش میگذارند.اگر نقاش اصول نقشه کشی را به طور صحیح برروی طرح اولیه خوب پیاده کند چنانچه طرح نقشه نیز ایرادهایی داشته باشد با تلاش و هنر نمایی نقاش، آن ایرادها به چشم نخواهد آمد. البته عکس این کار نیز صادق است. یک نقاش باید به کارش تسلط و مهارت کافی داشته و بروی طرح های اصیل کار کند. او باید به طرح فرش مکان بافت و سنتهای رایج منطقه و … آشنایی و شناخت و دقت کافی داشته باشد. در حقیقت دانش کافی داشته باشد. دقت و مهارت در طراحی و نقشه کشی فرش از ارکان اصلی تولید فرش با کیفیت بالا و اصیل به شمار میرود.
اهمیت رنگ آمیزی در فرش
یکی از اساسی ترین و مهمترین رشتههای رایج در کار تولید فرش، رنگآمیزی و نقطه چینی فرش است. یک نقاش فرش که در امر رنگ زنی و کار پخش رنگ فعالیت می کند نه تنها باید با کل ریزه کاریهای موجود در این رشته آشنا باشد. بلکه در خصوص شناخت رنگها و هماهنگی رنگها ( هارمونی رنگ) و کنتراست رنگ (تضاد) و ویژگیهای موجود در رابطه بین رنگها مانند رنگهای مکمل، رنگهای سرد، رنگهای گرم و غیره اطلاعات کافی و لازم داشته باشد.نقاش فرش، طرح آماده شده توسط طراح را برروی کاغذهای شطرنجی که دارای رجشمار مطابق با رجشمارهای طرح اصلی است پیاده میکند. او با استفاده از رنگهای مخصوص و آماده و با بکار گیری تجربه و ذوق و سلیقه هنری و کارایی خویش به رنگ زدن گلها و نقشهها پرداخته و در پایان کار نقطه چینی را انجام میدهد. اگر در انتخاب و پخش رنگها بیدقتی و سهل انگاری شود و یا نقاش در این زمینه تجربه کافی نداشته باشد رنگهای بکار رفته در فرش از تطابق و هماهنگی برخوردار نخواهد بود. همچنین اگر کار نقطه چینی با اصول لازم انجام نشود کل مسائل فوق دست به دست هم داده و در نتیجه فرش بافته شده فرش مطلوب و خوبی نخواهد بود و بیننده فرش با کمی دقت و دید تخصصی به عیوب کار پی میبرد. همچنین شایسته است که نقاش با بافت فرش نیز آشنا بوده تجربههایی داشته باشد زیرا در آن صورت هنگام پخش رنگ، به راحتی رنگها را در کنار هم قرارداده و بیشتر به فرشی که بافته خواهد شد فکر خواهد کرد تا به آفریدن یک تابلوی هنری، بدیهی است رنگآمیزی نقشه فرش در اقتصاد و بازرگانی و پیشبرد تولید فرش نقش بسزایی دارد و از دو جنبه دارای اهمیت است. ۱- بعد هنری ۲- بعد صنعتی و بازرگانی. د راین میان آنچه که اهمیت دارد بعد هنری فرش است که آن هم عمدتاً به نقشه و رنگآمیزی مربوط میشود.نقشه فرش به مجموعهای از طرح، رنگ و نقطه گذاری گفته میشود که با استفاده از آن فرش با دقت بافته میشود در تولید یک فرش کلیه ویژگیهای بافت رنگآمیزی، محاسبات دارد و مقدار مواد اولیه بر اساس نقشه فرش محاسبه و پیریزی میشود مسأله رنگآمیزی و نقطه نیز از ارکان نقشه کشی فرش است. پسند اولیه مردم در خرید فرش، همواره بر اساس نقشه و رنگ صورت میگیرد. یک فرش خوب، علاوه بر کیفیت بافت باید از یک نقش زیبا، متناسب و هماهنگ برخوردار باشد.
چند نكته مهم:
در هنگام رنگ كردن گلهاي نقشه كه به آن اصطلاحاً پخش رنگ ميگويند، بايد به نكات زير توجه شود:
۱-عدم استفاده از رنگ زمينه براي رنگ نمودن و نقطه كردن گلهاي خارج(منظور از گلهاي خارج بيرون گل ميباشد كه با زمينه تداخل مييابد).۲-رعايت نمودن تقسيمبندي رنگها در سطح نقشه تا كار به صورت يكدست و كامل درآيد.
۳-ابتدا گلهاي اصلي و سپس گلهاي ديگر نقشه رنگ زده شود. شايان ذكر است كه حتي انتخاب رنگ گلهاي اصلي نيز بايد قبل از گلهاي ديگر صورت بگيرد.۴-در انتخاب رنگ به طور كلي و نيز در هنگام انتخاب رنگ براي گل يا نقشهاي ديگر و گذاشتن رنگها در كنار هم و همچنين انتخاب رنگ براي نقطهها بايد دقت كافي به عمل آيد.
۵-به علت مختلف بودن رنگ زمينه فرشها(سرمهاي، كرم، مسي و…) انتخاب رنگ گلها و نقشها بايد بر اساس رعايت رنگ زمينه صورت بگيرد.۶-اگر نقشه فرش داراي طرح پرگل و شلوغي است، بايد دقت نمود كه تركيب و تقسيم بندي ذهني گلها قبل از رنگ كردن صورت پذيرد. بدين ترتيب كه در تعدادي از گلها بايد از رنگهاي محو استفاده شود تا گلها محكمتر به چشم آيند و در تعدادي ديگر از گلها، نيز ميتوان از رنگهاي مجاز ديگر استفاده نمود.همچنان كه قبلاً توضيح داده شد، نبايد رنگهاي سرد يا رنگهاي گرم را در گوشهاي از نقشه متمركز كرد. بايد با اتخاذ تدابيري اين رنگها را در سراسر نقشه پخش كرده و با استفاده از خواص كنتراست رنگها، آنها را در كنار هم قرار داد.